Kapat

e-Makbuz nedir?

Serbest meslek mensuplarının mesleki faaliyetleri karşılığında elde ettikleri kazanca ait tahsilatları yaparken kullandıkları basılı serbest meslek makbuzu yerine kullanılan ve elektronik ortamda düzenlenen belgeler e-Makbuz olarak isimlendirilir.

05.05.2023
İçindekiler

e-Makbuz nedir?

Serbest meslek mensuplarının mesleki faaliyetleri karşılığında elde ettikleri kazanca ait tahsilatları yaparken kullandıkları basılı serbest meslek makbuzu yerine kullanılan ve elektronik ortamda düzenlenen belgeler e-Makbuz olarak isimlendirilir. e-SMM veya e-Makbuz olarak anılan bu belge türü elektronik ortamda düzenlendiği gibi yine aynı şekilde elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilebilme kabiliyetine sahiptir. 01.06.2020 tarihinden beri yürürlükte bulunan e-SMM uygulamasına ait tüm standartlar Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenir. Serbest meslek erbabı kişiler mesleki faaliyetleri karşılığında ödeme tahsil ettikleri zaman bu makbuzu düzenler. Düzenlenen makbuzun muhatabının vergi mükellefi olması durumunda ilgilinin stopaja tabi olacağı unutulmamalıdır.

Gelinen bu noktada serbest meslek mensuplarını tanımlamak yerinde olacaktır. Serbest meslek mensupları, kendi nam ve hesabına serbest meslek faaliyeti yürüten kimselerdir. Ancak bu kişilerin ticari kazanç elde eden vergi mükellefleri ile karıştırılmaması gerekir. Herhangi bir firmaya bağlı olmaksızın faaliyet göstermeleri ve söz konusu faaliyetlerinin bir zanaat veya mesleki bilgi içermesi gerekir. Tamamen mesleklerine özgü bilgileri kullanmaları ve ticari bir faaliyet yürütmemeleri temel koşul olarak ifade edilebilir. Doktor, avukat, yazar, senarist, mali müşavir, ressam, sanatçı, mimar gibi meslek mensupları bağımsız olarak çalışmaları koşuluyla serbest meslek icra eden kişilere örnek olarak gösterilebilir. 2019 yılında yayınlanan 509 VUK Tebliği ile 1 Haziran 2020 tarihinden itibaren serbest meslek erbabının kazanç tutarına bakılmaksızın e-SMM düzenlemesi zorunlu hale getirilmiştir. Bu tarihten itibaren işe yeni başlayan bütün serbest meslek mensupları, işe başladığı 3. aydan başlayarak elektronik ortamda e-SMM düzenlemek zorundadır.

e-Makbuz nasıl kesilir?

Temel dayanağı 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri olan e-SMM uygulamasına geçebilmek için mükellefin öncelikle e-imza araçlarıyla veya Kamu Sertifikasyon Merkezi üzerinden mali mühür temin etmesi gerekir. Bunun ardından ilgili sisteme entegre olarak e-Makbuz düzenlemek mümkün olur. Ayrıca GİB Portal veya özel entegratör kullanımı ile e-Makbuz düzenlenebilir. e-SMM düzenleme süreci basılı makbuz düzenlemekten çok farklı değildir. Aynı hukuki temel üzerine inşa edilen bir sistem olması nedeniyle temel farklılıklar içermez. Belge düzenlenmesi için gereken bilgiler değişmez ve dolayısıyla e-SMM düzenlemek için ekstra bilgiye ihtiyaç duyulmaz. Makbuz, belge düzenlenmesini gerektiren meslekî faaliyete dair bilgileri ve ilaveten taraflar ve mali detaylar hakkında verileri içerir.

Bu çerçevede e-makbuzda, belgeyi düzenleyen serbest meslek mensubunun adı, soyadı, unvanı, vergi dairesi, T.C. kimlik numarası veya vergi kimlik numarası, hizmet alanın adı, soyadı, unvanı ve T.C. kimlik numarası, vergi mükellefi ise vergi dairesi ve vergi kimlik numarası, her iki tarafın adres ve iletişim bilgileri, düzenlenme tarihi, belge numarası yer alır. Ayrıca faaliyete karşılık alınan ödeme miktarı, KDV ve benzeri vergi tutarı, gerekmesi durumunda yazılması gereken ek bilgilerin bulunması gerekir. Elektronik ortamda düzenleneceği için sistem yapılan işlemin tarih ve zaman bilgisini otomatik olarak belirler ve makbuzda yer alır.

Serbest meslek mensuplarının bu belgeyi nereden keseceği uygulamaya geçiş sırasında tercih edilen yönteme bağlı olarak değişir. Bu doğrultuda mükellefler e-Makbuz düzenlemek için GİB Portal veya özel entegratörler üzerinden işlem yapabilir. Mesleki faaliyetin gerçekleşmesi ve makbuz düzenleme zorunluluğunun doğması durumunda belge elektronik ortamda düzenlenir ve yine aynı şekilde muhafaza edilir. Müşteri için düzenlenen nüshayı elektronik iletişim yöntemleri kullanarak muhataba iletmek mümkündür. Muhatabın belgeyi basılı olarak talep etmesi durumunda elektronik ortamda düzenlenen belgenin yazıcıdan bir örneği alınır ve imzalanarak teslim edilir. Bu şekilde düzenlenen makbuz sorgulanabilmesi için barkod veya karekod içerir. Serbest meslek makbuzlarının tahsilatın yapıldığı anda düzenlenmesi esastır. Bu sebeple fatura için tanınan 7 günlük düzenleme süresi e-makbuz için geçerli değildir. Geriye dönük olarak e-makbuz düzenlenemez.

e-Makbuz çeşitleri nelerdir?

Kelime anlamı alındı olan makbuz oldukça geniş kullanım alanına sahiptir. Başta para olmak üzere mal, kıymetli evrak veya ürün gibi değerler teslim alındığında düzenlenir. Bu çerçevede aldığı isimler de çeşitlilik gösterir. Tahsilat makbuzu, tediye makbuzu, müstahsil makbuzu ve serbest meslek makbuzu gibi önemli örnekleri vardır. Görüleceği üzere makbuz çeşitleri işlevsel anlamda benzer olmakla birlikte düzenleyen tarafların durumuna göre isimlendirilmektedir. Makbuzun temel fonksiyonu düzenleyen ve alan taraflar arasında bir alacak verecek bulunup bulunmadığını belgelemesidir. Bununla birlikte makbuzun geçerli bir hukuki belge olabilmesi için uygun şekil ve şartlarda düzenlemiş olması gerekir.

Makbuz çeşitleri arasında e-Makbuz formatında kullanılması dolayısıyla e-SMM ayrı bir yere sahiptir. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen standartlar doğrultusunda serbest meslek mensuplarının gerçekleştirdiği mesleki çalışmalara ait tahsilatlar sırasında düzenlenir. Diğer makbuz çeşitlerinin e-Makbuz olarak kullanılma zorunluluğu yoktur. Bununla birlikte elektronik belge statüsünde farklı uygulamalar vardır.

Günümüzde hem ülkemiz hem de dünya genelinde elektronik ortamda düzenlenip kullanılan belge sayısı her geçen gün artmaktadır. Kullanıcıların avantajlarından yararlanabileceği elektronik belgeler arasında e-fatura, e-arşiv fatura, e-serbest meslek makbuzu, e-ihracat faturası, e-sevk irsaliyesi, e-defter ve e-gider pusulası gibi örnekler vardır.

Yaygın olarak kullanılan elektronik belge türünün başında e-fatura gelir. Alışveriş sonrasında tıpkı basılı faturada olduğu gibi düzenlenir ve aynı temel bilgileri içerir. Temel fonksiyonu bakımından e-fatura ile aynı şekilde kullanılan e-arşiv fatura, e-faturadan farklı olarak ilgilisinin sisteme dahil olup olmadığına bakılmaksızın tüm mükellefler için düzenlenebilir. Serbest meslek erbaplarının kazançlarını bildirdiği, vergilendirme, takip ve kayıt için kullanılan belgeye serbest meslek makbuzu adı verilir. e-SMM de basılı örneklerinde olduğu gibi aynı bilgileri içerir ve fiziksel olanlar ile aynı statüye sahiptir.

Bir e-fatura türü olan e-ihracat faturası, ticari işlemlerde ihracat süreçlerinde kullanılan faturanın elektronik ortamdaki halidir. Satış sonrasında mutat olarak düzenlenen irsaliye belgesinin elektronik şekli e-irsaliye olarak adlandırılır. e-irsaliye belgesi fiziksel belgedeki her türlü bilgiyi içerir ve hukuken aynı statüdedir. Bu belgeyi kullanabilmek için e-fatura kullanıcısı olmak gerekir. Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunu ile belirlenmiş olan ve buna göre tutulan defterlerin elektronik ortamdaki karşılığı e-defter olarak isimlendirilir. Standartları ve koşulları Maliye Bakanlığı tarafından belirlenir. Gider pusulasının fiziki içeriğinin elektronik ortamda oluşturulan karşılığı ise e-gider pusulası olarak adlandırılır. Defter tutan işletmelerin defter tutmayan işletmelerden yapacağı alımlarda kullanılır.

05.05.2023 tarihinde güncellenmiştir.