Kıdem tazminatı nedir?

Yıllar süren çalışma hayatınızın nihayet sonuna geldiniz. Onca mesainin sonucunda tabi ki emeklerinizin karşılığını en çok siz hak ediyorsunuz! Kıdem sahibi bir çalışan olmanız dolayısıyla iş yerinizin hizmetleriniz karşılığında size vermekle yükümlü olduğu bir ödeme var. Bu ödemenin ne olduğunu bilmek ister misiniz?

Çalışanın işinden ayrılması sonucunda, çalıştığı süre göz önünde bulundurularak işvereni tarafından yapılan toplu ödemeye kıdem tazminatı denir. İşverenin işçisine belirli koşullar dahilinde ödediği tazminat 4857 sayılı İş Kanunu’nca işçiye maddi güvence sağlar.

Emeklilik yaşı gelen ya da işten çıkarılan çalışanlar belirli koşulları sağladıkları durumlarda işverenleri tarafından ödeme alırlar. Yapılan ödemede önemli hususlardan bir tanesi de işçinin çalıştığı yılların hesaba katılmasıdır.

“Kıdem tazminatı nedir” diye merak edenlerin öğrenmek istediği bir diğer konu da tazminat miktarının nasıl hesaplandığıdır. Kıdemli bir çalışanın iş yerinden ayrılırken alacağı miktar kişinin maddi açıdan güvende hissetmesi açısından ciddi önem taşır. Yazımızda, kıdem tazminatı nasıl alınır, şartları nelerdir ve nasıl hesaplanır sorularını örnekler üzerinden açıklayacağız.

Kıdem tazminatı hesaplama nasıl yapılır?

Çalışanların işten akdinin feshedilmesi veya emekliye ayrılması sonucunda çalışana kanuni bir hak olarak tanımlanan kıdem tazminatı nasıl hesaplanır? İşyerlerine yaptıkları hizmetlerin karşılığını almak isteyen çalışanlar için bu soru son derece merak konusudur.

Merak etmeyin! Çünkü bu sorunun cevabı çözümlenemez değil. Aksine hesaplaması kolay bir işleme dayanıyor. Kıdem tazminatı hesaplaması için iki unsura ihtiyacınız var: bunlar, en son çalıştığınız brüt ücret tutarı ve çalıştığınız yıl sayısı. Hemen bir örnek üzerinden açıklayalım.

2023 yılı itibariyle asgari ücret üzerinde maaş alan bir çalışanın en son aldığı maaşın brüt ücreti 10.008 Türk lirasıdır. Kişinin 5 sene boyunca aynı iş yerinde çalıştığını varsayarsak kıdem tazminatı bu ikisinin çarpımına eşittir. Yani, 10.008 x 5 = 50.040 TL’dir.

Bu durumda 5 yıl boyunca asgari ücret kazanan bir kişi 2023 yılı itibariyle işinden ayrılırsa alacağı kıdem tazminatı 50.040 Türk lirasıdır. Siz de en son aldığınız maaşın 30 günlük brüt ücretini ve çalıştığınız yıl sayısını çarparak işvereninizden ne kadarlık bir ödeme alacağınızın hesaplamasını yapabilirsiniz. Yol ve yemek için yapılan ödemeler de yapılan hesaplamalara dahil edilir.

Eğer maaşınızı farklı bir döviz kuru cinsinden alıyorsanız, kıdem tazminatınızı da aynı döviz kuru cinsinden hesaplayabilirsiniz. İşvereninizin işten ayrılmanız sonucunda tazminatınızı TL cinsinden yapması gerektiğine dair bir yasal düzenleme yoktur.

Kıdem tazminatı tavanı

Kıdem tazminatı hesaplanırken dikkate alınması gereken bir diğer husus da kıdem tazminatı tavanıdır. Yukarıdaki örnek hesaplamada böyle bir unsuru göz önünde bulundurmamıştık oysaki! Kıdem tazminatı tavanı son brüt ücret değerlendirmesine bir limit koyar. Örneğin, son maaşınızın brüt ücreti 25 bin TL olsa bile alacağınız ödeme çalıştığınız her yıl için tavan miktarı üzerinden değerlendirilir. Kıdem tazminatı tavan miktarı 2023 yılı için ne kadardır?

Ocak 2023 itibariyle, kıdem tazminatı tavanı 19 bin 982,83 Türk lirası olarak belirlenmiştir. O zaman, yeniden bir hesaplama yapalım. En son aldığı maaşın brüt ücreti 25 bin Türk lirası olan Mehpare Hanım çalıştığı firmada 25 senesini doldurduktan sonra emekliye ayrılıyor. Mehpare Hanım’ın kıdem tazminatı ne kadardır?

Çözüm: 19.982,83 x 25 = 499.570,75Türk lirası

En son aldığınız maaşın brüt ücreti 15 bin 371 TL altında ise, kıdem tazminatı tavanından etkilenmiyorsunuz demektir.

Kıdem tazminatı nasıl alınır?

İşçi kişi emeklilik zamanı geldiğinde kıdem tazminatına hak kazanır. Ancak bu hakka sahip olanlar sadece emekliliğe olanlar değildir. Emeklilik dolayısıyla işi son bulanların yanı sıra haksız yere işten çıkarılan ve işverenin art niyet barındırdığı davranışlara maruz kalan kişiler de faydalanır.

İşyerindeki görev süresince sağlık durumunuzun daha kötüye gittiğine yönelik bir tehlike varsa da bu şartlara uygunsunuz demektir. Çalışanın vefatı gibi üzücü bir durum sonucunda ise kıdem tazminatı mirasçıları tarafından alınır.

Kıdem tazminatı şartları nelerdir?

Kıdem tazminatınızı alabilmek için belli koşulları sağlamak gerekiyor. İşveren tarafından yapılan bu ödeme herkes için kapsayıcı değildir. Buna göre kişinin;

• 4857 sayılı İş Kanunu’na göre işçi olması

• İşyerinde çalıştığı süresinin en az 1 yılını doldurmuş olması

• Kıdem tazminatına zamanaşımı süresi içerisinde başvurması gerekmektedir.

Yukarıda belirttiğimiz şartlar şunu gösteriyor: 12 aydan kısa sürede bir işte çalıştıysanız kıdem tazminatı alamazsınız! Ayrıca, iş akdiniz bittikten sonra başlayan zamanaşımı süresini doldurmamanız gerekmektedir.

İşverenin kıdem tazminatını vermeyeceği bazı durumlar da bulunmaktadır. İşverenin iş akdini haklı gerekçelerle feshetmesi sonucunda kişi kıdem tazminatı alamaz. Bahsi geçen haklı gerekçelere göre çalışan

• Alkol ve madde bağımlılığı nedeniyle bir ay boyunca beş defa üst üste işe gelmez

• İşveren ya da yakınları nezdinde rencide edici konuşur

ise işvereni tarafından kıdem tazminatı alamaz.

Kıdem tazminatı zamanaşımı süresi ne kadar?

4857 sayılı Kanunu Ek Maddesinin belirttiğine göre iş akdinin feshinden 5 yıl sonra kıdem tazminatı zamanaşımına uğrar. İşverenden kıdem tazminatı istenilecek ve bu konuda dava açılacaksa sözleşmenizin feshinden beş sene sonra yapılmalıdır.

Kıdemli bir çalışan olarak emeklerinizin karşılığıyla ilgili bilgileri yazımızda size en iyi şekilde sunmaya çalıştık. Umuyoruz yazının sonunda konuyla ilgili olarak gönlünüze bir miktar su serpebilmişizdir.