Asgari ücret nedir?

Asgari ücret bir çalışanın gıda, konut, ulaşım, sağlık gibi ihtiyaçlarının o günün şartları göz önünde bulundurularak belirlenen ve çalışana ödenen ücrettir. Aslında temel anlamda asgari ücrete bir işçinin alabileceği minimum maaştır demek doğru olacaktır. Asgari ücret, gelir dağılımının adil bir şekilde yapılabilmesi için uygulanan bir birimdir. Ücretin en alt sınırına dair yapılan bir düzenlemedir.

Asgari ücret ilk olarak Yeni Zelanda ve Avustralya’da 1890’da uygulanmıştır. Asgari ücret kavramı Avrupa’da ise 1900’lü yıllarda yer bulmuştur. Sonrasında bu uygulama daha da yayılmış ve tüm dünyada yürürlüğe girmiştir. Bu standardın temel çıkış noktası insanları ücret dağılımındaki adaletsizlikten korumaktır. 

Ülkemizde ise asgari ücretin uygulanmaya başlaması 1936 yılında olmuştur. Her ne kadar bu mevzuat 1936 yılında yürürlüğe konmuş olsa da uygulanması 1951 senesini bulmuştur. Ülkemizde asgari ücretin belirlenmesine ilk olarak mahalli komisyonlar bakmıştır. 1967 yılına kadar da bu devam etmiştir. Şu an mevcut Asgari Ücret Tespit Komisyonu ise 1967’den itibaren sistemi yürütmeye başlamıştır.

İlk etapta ülkemizde bölgesel asgari ücret hesaplanması yapılmıştır. 1969, 1972 ve 1973 yıllarında tespitler seneye uygun olarak yapılmış ve 1974 itibarı ile sanayi ve tarım sektörü kapsamında komisyon araçlığı ile belirlenmiştir. Bu uygulama 1989’a kadar devam etmiştir. Bu tarihten itibaren tarım-sanayi faktörü de ortadan kaldırılmış ve tek asgari ücret uygulaması ile günümüze kadar gelinmiştir.

Asgari ücret zammı neye göre belirleniyor?

Asgari ücret döneme göre hesaplanan bir emek satış bedelidir. İşçilere ödenebilecek yasallaşmış en alt limittir. Asgari ücret temelde bir işçinin hayatına devam edebilmesi için ödenen standart ücrettir. Ülkemizde standart çalışma saati 45 saattir. Bununla beraber çalışanlara bir gün yasal izin hakkı tanınmıştır. Asgari ücret hesaplanırken çalışanın her gün çalıştıkları 7,5 saat dilimi göz önünde bulundurulur.

Asgari Ücret Tespit Komisyonu, dönemin ekonomik şartlarına ve alım gücüne göre asgari ücreti belirler. Bu komisyon toplamda 15 üyeden oluşur. Gerekli çalışmalar yapıldıktan sonra ise bakanlıkta son bir toplantı gerçekleştirilir. Eğer asgari ücret belirlenmesinde oy çokluğu sağlanamaz ise önceden tespit edilmiş komisyon başkanının teklifi kabul edilmiş sayılır.

Asgari ücret hesaplanmasında yoksulluk sınırı önemli bir faktördür. Yoksulluk sınırı bir vatandaşın standart ihtiyaçlarının toplamının karşılığıdır. Sendikaların talebi her daim anayasada yer alan geçim sınırının altında bir ücretin verilmemesi yönündedir. Bazı sendikalar günün şartlarına göre açlık sınırını belirleyerek taleplerini dile getirmektedir. Komisyon bu talepleri göz önünde bulundurarak bir ücret uygulaması yapar.

Asgari ücretin belirlenmesi nihai anlamda devletin bir görevidir. Anayasada yer alan 49. maddeye göre devlet çalışanların hayat standartlarını karşılamak durumundadır. Yine anayasada yer alan 55. maddeye göre devlet çalışanların sosyal yardımlardan, ücret dağılımında adaletten faydalanmaları için önlemler almalıdır.

Asgari ücretin evrensel bir nitelik kazanması Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) gibi uluslararası kuruluşlar ile olmuştur. Asgari ücret ülkeden ülkeye farklılık gösterir. Çünkü asgari ücretin belirlenmesinde ülkelerin sosyal ve ekonomik refahı göz önünde bulundurulur. Bir ülkede asgari ücretin temel amacı her işçinin, çalışanın hak ettiği standartlarda emeğinin karşılığını almasıdır.

Asgari ücret ne kadar?

Her sene asgari ücret tespit komisyonu toplanarak asgari ücret ne kadar olmalı konusu üzerinde çalışmalar yapar. 2023 için asgari ücret belirleme çalışmaları 2022 Aralık ayında tamamlandı. Bu çerçevede ilk belirlenen asgari ücret 8.506,80 TL olmuştu. 2023 Haziran ayında ise asgari ücret zammı söz konusu oldu ve %34’lük bir artış yapıldı. Bu ara zam ile birlikte 2023 asgari ücret 11.402,32 TL şeklinde son halini almıştır.

Brüt olarak belirlenen 13.414,50 TL’lik maaş üzerinden SGK, işsizlik sigortası primleri kesilir. 2023 senesinde SGK işçi primi payı %14’tür. Yani bu da 1.878,03 TL’ye denk gelmektedir. İşsizlik sigortası pay kesintisi ise 134,15 TL’dir. Yani genele baktığımızda 2023 senesi içerisinde toplamda 2.012,18 TL bir kesinti söz konusu olmuştur. 

Asgari ücret zammı ise özel sektörde çalışanlar için ay sonu yatırılmaktadır. Yani zam açıklandığından itibaren sonraki ay zamlı asgari ücret yatırılır. Asgari ücretin hesaba yatması genellikle mevcut ayın son günü yapılmakla beraber sonraki ayın ilk günü de yapılabilmektedir.

Maaş uygulamasında kafalara takılan bir diğer soru da resmî tatil günleridir. Günümüzde pek çok firma maaş günü şayet resmî tatil gününe geliyor ise önceden, erken ödeme yapmaktadır. Ayın ilk günü ya da maaş ödeme durumuna göre ilk günü hafta sonu ya da resmî tatile denk geliyorsa firma ödemeyi haftanın son günü cumadan yapabilir. Bu biraz da firmanın ödeme sistemi ile ilgili bir konudur.

En düşük asgari ücret ne kadar?

Yeni işe başlayanların ilk akıllarına takılan sorulardan bir tanesi ne kadar ücret alacaklarına dairdir. Bu anlamda en düşük asgari ücret ne kadar, hesabıma ne kadar yatırılacak tarzı sorular sormaya başlarlar. En düşük asgari ücret, standart asgari ücret tutarıdır. Yani bu standardın daha altında bir ücret verilmesi yasalara aykırıdır. Yani şu anda ülkemizde uygulanan asgari ücret 11.402,32 TL’dir.

Asgari ücret ara zammı ne zaman olacak?

Asgari ücret tespit komisyonu geçtiğimiz Haziran aynında yeni bir asgari ücret zammını açıklamıştı. 2023 Temmuz ayından beri zamlı asgari ücret çalışanların hesabına yatmaktadır. Yani 1 Ocak 2024 tarihine kadar yeni bir asgari ücret zammı söz konusu olmayacaktır. Yeni asgari ücret ise yıl sonunda yapılacak çalışmalar neticesinde belirlenecektir.

Maaş zammı nasıl hesaplanır?

Özel veya kamu kuruluşu fark etmeksizin firmalar asgari ücrete zam yapmak durumundadır. Elbette bu da asgari ücret maaş zammı nasıl hesaplanır sorusunu akıllara getirmektedir. Maaş zammı hesaplaması var olan mevcut maaş oranının artış oranıyla çarpılması akabinde sonucun yüze bölünmesiyle bulunur. Çıkan sonuç ne ise son alınan maaşın üzerine eklenir. Bu sayede ne kadarlık bir maaş zammı alınacağı belirlenebilir.

Asgari ücret artışından etkilenen ödenekler hangileri?

Asgari ücrete yapılan zamla beraber pek çok kalem de bu oranlardan etkilenir. Asgari ücret artışı ile etkilenen ödenekleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• İşsizlik maaşı
• Emekli maaşları
• Evde bakım-engelli maaşları
• Bireysel emeklilik sigorta devlet katkısı
• Askerlik borçlanması
• Stajyer maaşı
• Doğum borçlanması
• İş görmezlik ödenekleri

Yukarıda saydığımız her bir madde asgari ücret artışından etkilenen kalemledir. Bu saydığımız maddelerdeki zam oranları elbette kendi primlerini ödeyen vatandaşları da etkileyecektir. Yani isteğe bağlı ödeme yapanlar ile BAĞ-KUR’a bağlı olanlar yapılacak artışlar ile birlikte daha fazla ödeme yapmak durumunda kalacaklar.

Asgari ücret güncellemesi ne zaman yapılır?

İş kolu ne olursa olsun fark etmeksizin asgari ücret maksimum 2 senede bir güncellenmek durumundadır. Asgari maaş tutarında bir değişiklik söz konusu olduğunda bu Resmî Gazetede yayınlanarak ilan edilir. Yeni asgari maaş uygulaması ise Resmî Gazetedeki ilanı takip eden ay içerisinde başlar. Komisyonun aldığı bu karar tüm iş kollarını ve çalışma alanlarını kapsayacak şekilde düzenlenir.

• Paylaş