Bedelsiz sermaye artırımı nedir?

Şirketlerin sermaye artırımı yaparak likidite elde etmesi, yatırıma ve üretime devam edebilmesi için son derece önemlidir. Kuruluş amacı doğrultusunda faaliyetlerini sürdüren şirketler satış hasılatları dışında likidite oluşturabilmek için çeşitli yollar izleyebilir. Finansal varlıklarını kullanma, borçlanma ve özkaynaklar yoluyla likidite sağlama bu yolların başlıcalarıdır.

Özkaynak olarak anılan en önemli unsur şirket ortakları tarafından konulan sermayedir. Ancak ortaklar tarafından sermaye her zaman nakit para olarak konulmaz. Makine ve ekipmanlar, krediler, gayrimenkuller veya hisse senetleri de ortaklar tarafından sermaye olarak koyulan unsurlar arasında yer alır.

Bütün bu kaynakların yeterli olmadığı durumlarda şirketler esas sermayeye karşılık gelen sermaye paylarını ödedikten sonra genel kurul kararı alarak hisse senedi çıkarabilir. Bu hisse senetleri yine genel kurul kararı doğrultusunda bedelli veya bedelsiz sermaye artırımı konusu yapılabilir.

Bedelsiz sermaye artırımının amaçları ve yararları

Bütün bu bilgiler ışığında bedelsiz sermaye artırımı nedir sorusu daha kolay cevaplanabilir. Genel bir tanım olarak bedelsiz sermaye artırımı şirketin mevcut hissedarlarına hisse senedi dağıtmak suretiyle gerçekleştirdiği bir sermaye artırımı yöntemidir. Hissedarlardan herhangi bir ad altında bedel talebinde bulunulmaz. İşlemin sonunda dolaşımda bulunan hisse senedi sayısının artmasının yanı sıra her bir hissedarın elindeki pay adedi de artmış olur.

Bedelsiz sermaye artırımı amaçlarından birisi mevcut hissedarların korunması ve ellerindeki pay adedini arttırarak kontrolü sürdürme imkânı sunmasıdır. Artırılan sermaye oranında ucuzlayacak olan hisse senetleri piyasada nispeten ucuz kalacağı için alım yönünde bir eğilim oluşturur. Bedelsiz sermaye artırımının bir başka yararı da ortaklara şirket hisselerini elinde tutma motivasyonu oluşturması olarak ifade edilebilir.

Bedelsiz sermaye artırımı yöntemleri

Bedelsiz sermaye artırımı ile hisse senedi sayısı artarken birim payın değeri düşer. Bunun sonucunda şirketin piyasa değerinde bir değişiklik olmaz. Bedelsiz sermaye artırımı yöntemleri arasında en çok kullanılan mevcut lot sayısı üzerinden yapılan uygulamadır. Mevcut lot sayısı olarak anılan kavram sermaye arttıracak şirketin hisse adedini ifade etmek üzere kullanılır.

Şirketin bölünme oranı veya bir başka ifade ile dağıtacağı bedelsiz hisse adedi doğrultusunda hisse fiyatı azalır. Sermaye artırımı öncesinde 1000 birim hisseye sahip olan bir yatırımcı %50 oranında bedelsiz hisse senedi dağıtılan sermaye artırımı sonrasında 500 pay daha alarak 1500 birim hisse senedine sahip olur. Hisse fiyatı da aynı oranda azalacağından elinde bulunan değerde bir değişiklik olmayacaktır.

Bedelsiz sermaye artırımı şartları

Bedelsiz sermaye artırımı şartları arasında şirketin yasal yükümlülüklerini yerine getirmek bakımından ilgili mecraları kullanarak kararı duyurması vardır. Bu çerçevede yatırımcılara ve kamuoyuna bedelsiz sermaye artırımı kararı alındığı ve bununla ilgili bilgilere duyuruda yer verilir. Ülkemizde Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) bu amaçla kullanılan resmi duyuru kanalı olarak görev yapar.

Yapılacak duyuru hisse bölünmesi veya bedelsiz sermaye artırımının nihai adımı değildir. Şirket tarafından alınan karar SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) onayına sunulur. Gerekli onay işlemlerinin ardından fiili bölünmenin gerçekleşeceği tarihin duyurusu yapılır.

Bedelsiz sermaye artırımı hesabında mevcut lot sayısı, bölünme oranı, hisse fiyatı, elde edilecek lot ve bölünme sonrası yeni fiyat üzerinden değerlendirme yapılır. Kısaca burada anılan her bir kavramdan söz etmek gerekirse;

• Hisse fiyatı: Borsada işlem gören hissenin bölünmeden bir gün önceki seanstaki ağırlıklı ortalama fiyatı üzerinden hesaplanan fiyattır.
• Bölünme oranı: Açıklanan rüçhan hakkını yani bedelsiz verilecek hisse oranına karşılık gelen ve yüzde ile (%) ifade edilen değerdir.
• Mevcut lot sayısı: Bölünme öncesinde yatırımcıların elinde bulunan hisse miktarıdır.
• Yeni elde edilecek hisse miktarı: Mevcut lot sayısı x (bölünme oranı/100)
• Bölünme sonrası fiyat: Bölünme öncesi fiyat / (1+(bölünme oranı/100)

Bedelsiz sermaye artırımının sonuçları ve etkileri

Bedelsiz sermaye artırımının en önemli sonuçlarından birisi hisse senedi fiyatlarının artırım oranında düşmesidir. Böylece birim hissenin fiyatında yaşanan azalma hisse senedinin fiyatı bakımından ucuzluk algısı oluşturur. Bu sebeple sermaye piyasalarında bedelsiz sermaye arttıran şirket hisselerinde kısa, orta ve uzun vadede olumlu etkiler gözlenir.

Bedelsiz sermaye artıran şirketler yeni hisse senedi dağıtmış olacağından şirketin öz sermayesinin arttığı söylenebilir. Bu durumun şirketin finansal sağlığını güçlendirici etki oluşturması muhtemeldir. Ayrıca yeni yatırımlara kapı açacağından şirket karlılığını arttırma ihtimali dolayısıyla bilançoya pozitif etki edeceği de düşünülebilir.

Bedelsiz sermaye arttıran şirketlerin piyasadaki hisseleri belirli oranda artar ve aynı zamanda şirketin piyasa değeri korunur. Bedelsiz hisse senedi dağıtımı yapacağı haber alınan şirket hisselerinde çoğu zaman hareketlilik oluşur. Hisse senedi yatırımcıları genel olarak bu tarz hisselerin borsalarda artış yönünde seyir izleyeceğini tahmin ederek yatırım kararlarını şekillendirir.

Ödenmiş sermayesi bu yolla artan ve artık eskiye oranla güçlenmiş bir sermaye yapısına sahip olan şirketler yeni yatırımlarını finanse etme konusunda daha avantajlı hale gelir. Özellikle enflasyonist ortamlarda bedelsiz sermaye artırımı bir savunma yöntemi olarak kullanılabilmektedir. İşlemin şirket sermayesinin enflasyon ile erimemesi bakımından fonksiyonu olduğu söylenebilir.