Enflasyon muhasebesi nedir?

Modern ekonomilerde enflasyon, ekonomik istikrar açısından oldukça önemli bir faktördür. Mal ya da hizmetlerin fiyatlarının artış göstermesiyle ortaya çıkan enflasyon kavramı, tüketicilerin alım gücünü azaltabilir, maliyetleri etkileyebilir ya da ekonomik karar alma süreçlerinde etkili olabilir. Bu açılardan bakıldığı zaman enflasyonun ölçülmesi ve izlenmesi büyük bir önem taşır. Ayrıca enflasyonu doğru anlamak ve bu doğrultuda hareket etmek de gerekir.

Bir dizi yöntem ve hesaplama süreci olan enflasyon muhasebesi çeşitli araçlar kullanılarak yapılır. Çeşitli nedenlerle yapılan bu durum hem bireysel hem de kurumsal açıdan ekonomik kararların alınması sürecine etki eder. Oldukça önemli olan “Enflasyon muhasebesi nedir?” sorusuna verilecek yanıtları sizler için bir araya getirdik. 

Enflasyon muhasebesi ne demek? Neden yapılır?

Bir ekonomideki enflasyonun ölçülmesi ya da izlenmesi amacıyla gerçekleştirilen enflasyon muhasebesi aslında bir süreçtir. Genel olarak mal ya da hizmetlerin fiyat artışını ifade eden enflasyon kavramı, ekonomik istikrarı etkileyen en önemli faktördür. Ekonomik açıdan çeşitli politikalar ve uygulamalar yapılır. Enflasyon muhasebesi ise yapılan bu ekonomik politikaların etkinliğini değerlendirebilmek amacıyla gerçekleştirilir. Ayrıca fiyat istikrarını sağlamak ya da ekonomik kararların alınmasında kullanılmak üzere de yapılabilir. 

Çeşitli ekonomik göstergeler ve endeksler aracılığıyla gerçekleştirilen enflasyon muhasebesi çeşitli göstergeler aracılığıyla gerçekleştirilir. Tüketici fiyat endeksi adı verilen kavram, bir tüketici sepetindeki mal ya da hizmetlerin fiyatlarını izler. Tüketici tarafından gerçekleştirilen harcamaları temsil eder ve fiyat düzeyinde olacak değişiklikleri ölçer. Toptan eşya fiyat endeksi ile üretici ya da toptancıların alacak olduğu fiyatlar ölçülerek üretici seviyesindeki fiyat değişiklikleri yansıtılır.

Ekonomik istikrarı sağlamak amacıyla gerçekleştirilen ve ekonomik politikaların etkinliğini değerlendirmek için etkili bir ölçüt olan enflasyon muhasebesi; hükümet, merkez bankası ve ekonomi uzmanları tarafından yapılır. Bir diğer kavram olan üretici fiyat endeksi ise üretici fiyatlarını izler ve üretim maliyetlerindeki değişliği ölçer. “Enflasyon muhasebesi neden yapılır?” sorusuna şu şekilde yanıt verilebilir:

• Ekonomik kararlar için bilgi sağlamak amacıyla yapılabilir. Ekonomideki fiyat düzeyi değişimleri izleyerek karar alınmasına yardımcı olur. Enflasyonun seyri takip edilerek para politikası ve ekonomik reformlar belirlenir.
• Enflasyon muhasebesi fiyat istikrarını değerlendirerek ekonomik istikrarın sağlanmasına yardımcı olur. Yüksek ve sürekli enflasyon ekonomik belirsizliği artırabilir ve ekonomik büyümeyi olumsuz etkileyebilir.
• Gelir ve servet dağılımı konusunda bu durumların etkisini anlamak için kullanılır.
• Bir ekonominin genel performansını izlemek amacıyla yapılır. Yüksek enflasyon oranları zayıf ekonomiyi gösterirken, düşük enflasyon oranları istikrarlı bir ekonomiyi işaret eder. 

Enflasyon muhasebesi nasıl yapılır? Örnekleri nelerdir?

Enflasyon muhasebesi yapmak için belirli adımlar izlenir. “Enflasyon muhasebesi nasıl yapılır?” konusunda ilk olarak gösterge seçimi yapılır. Enflasyonu ölçmek için kullanılacak anahtar olan bu gösterge tüketici fiyat endeksi, toptan eşya fiyat endeksi ya da üretici fiyat endeksinden biri seçilir. Ardından tipik bir tüketici sepetinde bulunan mal ya da hizmetlerin listesi oluşturularak gıda, konut, ulaşım, sağlık ve eğitim gibi temel harcamalar belirlenir. Sepetin bileşimi tüketicilerin harcama alışkanlıklarına göre değişim gösterir. 

Ardından bu sepette yer alanlar toplanarak bileşenlerine göre ağırlıklı olarak endekslenir. Baz döneme göre hesaplanan bu endeksler genel fiyat düzeyindeki değişiklikleri gösterir. Belirli dönemlere göre yapılan bu hesaplama her zaman bir öncekiyle karşılaştırılır. Bu sayede elde edilen verilerle analizler yapılır. Yüksek çıkmasının nedenleri ve nasıl değiştirilebileceği konusunda planlar gerçekleştirilir. Gelecekteki olası eğilimler üzerinde çalışılır ve bir rehber niteliği görür. Belirli bir dönemdeki fiyat düzeyini anlamak için yapılan enflasyon muhasebesi örneği çeşitlendirilebilir. TÜFE hesaplama örneğine göre belirli bir dönemde tüketilen mal ve hizmetlerin fiyatları ölçülür. Bu fiyatların değişimi hesaplanır ve yüksek çıkması durumunda enflasyonun yükseldiği anlaşılır.

ÜFE ile bir ülkedeki üreticilerin aldığı fiyatlar izlenir. Çeşitli endüstrilerde ham madde fiyatlarının değişimi izlenerek bu fiyatlar üretici fiyat endeksi içinde değerlendirilir. Maliyet istikrarı hesaplama örneğinde ise belirli bir dönemdeki maaş artışı ile TÜFE arasındaki ilişki incelenir. Eğer ortalama maaş artışı TÜFE’nin altında kalırsa maliyet istikrarının sağlandığı gösterilir. Reel gelir hesaplama örneği ile bir kişinin nominal geliri ve enflasyonun etkisi göz önünde bulundurulur. Böylelikle reel gelire dönüştürülen bu hesaplama kişinin gelirinin fiyatlar seviyesindeki değişiklikteki etkisinin göz önünde bulundurulması sağlanır. 

 Enflasyon muhasebesi ne zaman yapılmalıdır?

Genellikle belirli bir zaman dilimindeki enflasyonun ölçülmesi ve analiz edilmesi için uygulanan enflasyon muhasebesi ekonomik kararlar alınması üzerinde etkilidir. Bu nedenle “Enflasyon muhasebesi ne zaman uygulanır?” sorusuna ilk olarak politika oluşturma süreci yanıt verilebilir. Merkez bankaları ve hükümetler ekonomik istikrarı sağlamak için para politikası belirler. Bu durumda enflasyon muhasebesi yapılarak bir rehber oluşturulması sağlanır. 

Bir ülkenin sağlığı ve performansı enflasyon ile ilişkilidir. Ekonomik büyüme, işsizlik oranı ve gelir dağılımı gibi ekonomik göstergelerle birlikte enflasyon muhasebesi yapılır. Böylelikle ülkenin genel sağlığı hakkında kapsamlı resim sunulacağı zaman yapılır. Ayrıca maliyet istikrarının değerlendirileceği zamanlarda da gerçekleştirilir. Fiyatların istikrarlı bir şekilde artmaması ve ekonomideki genel fiyat düzeylerinin kontrol altında olması anlamına gelen bu kavramın sağlanıp sağlanmadığını anlayabilme amacı güdülür. Aynı zamanda tüketici ve işletmelerin karar alma süreçlerini belirli bir yola sokabilmek amacıyla da enflasyon muhasebesi yapılabilir.  Karar alma sürecinde tüketici ve işletmecilere bilgi sağlar.